6.Sınıflar Solunum Sistemi

Solunum Sistemi

SOLUNUM SİSTEMİ Besin maddelerinin hücrelerde oksijenle parçalanıp (yakılıp), enerji açığa çıkarılması olayına hücresel solunum denir. Solunum sistemi, hücresel solunum için gerekli olan oksijen gazının dışarıdan alınıp kana verilmesi,  solunumda oluşan karbon dioksit gazının ise dışarı atılması işlevini yerine getirir. Yani; Solunum organlarıyla oksijenin dışarıdan alınması, karbondioksitin de dışarı atılması olayına solunumun  denir .Solunumun asıl amacı enerji üretmek için gerekli oksijeni dış ortamdan yani havadan almak hücrelere taşımaktır.Hücrelerde besinler oksijenle yakılınca ortaya çıkan zehirli bir gaz olan karbondioksit gazının dışarıya (havaya )atılmasıdır yani solunumda insanlar enrji elde ederken oksijeni alırlar karbondioksiti verirler buna solunum denir (soluk alma ve soluk verme) Solunum, ölüme kadar süren aralıksız bir süreçtir. Solunumun sonucunda besin maddeleri oksijenle yakılır ve aşağıdaki formülde gözüktüğü gibi sonuçta enerji karbondioksit ve su ortaya çıkar Besin Maddesi + Oksijen Enerji + Karbon dioksit + Su Not: Karbon dioksit varlığı, verilen soluğu kireç suyundan geçirerek anlaşılabilir. Karbon dioksit, suda çözünmüş olarak bulunan kalsiyum hidroksit (sönmüş kireç ) ile tepkimeye girerek suda çözünmeyen kalsiyum karbonat oluşturur. Bunun sonucunda su bulanıklaşır. Kısaca karbondioksitin ayıracı kireç suyudur. İNSANDA SOLUNUM SİSTEMİ İnsanda solunum sistemi organları sırasıyla şunlardır: 1- Burun 2-Yutak 3- Gırtlak 4- Soluk borusu ve bronşlar 5-Akciğerler Ayrıca deri de solunuma yardımcıdır. 1-BURUN: Solunum sistemimizin başlangıç kısmıdır. Burun delikleriyle başlar ve burun deliklerinin arkasında burun boşluğu yer alır. Burun deliklerinin başlangıç kısmında kıllar vardır. Kıllar, mukusla beraber, burna giren havanın tozunu ve yabancı maddeleri tutar.. Mukoza, mukus (sümük) salgılar. Mukus, alınan havayı nemlendirir. Mukozanın altındaki kılcal damarlar ise alınan havayı ısıtır. Böylece, alınan hava, ısıtılmış, nemlendirilmiş ve filtre edilmiş olarak, yutağa iletilir. 2-YUTAK:. Yutak boyuna doğru inerken ikiye ayrılır; bunlardan biri midemize giden yemek borusu, diğeri akciğerlerimize giden soluk borusudur.Yutak yemek yeme sırasında soluk borusunun ucunu kapatarak yemeklerin soluk borusuna değil yemek borusuna aktarılmasını sağlayan bir kapakçık gibi hareket eder hatta bazen yemek yerken yutkunmadığımızda yemekler soluk borusuna düşerek öksürmemize sebep olur Yutak, alınan havanın soluk borusuna, yediğimiz besinlerin yemek borusuna gönderilmesini sağlar.. 3- GIRTLAK: Soluk borusunun başlangıç kısmıdır. Yutaktan gelen havayı soluk borusuna iletir. kapağı vardır. Lokmanın. Bu. Gırtlak, kıkırdak halkalardan yapılmıştır. Ses telleri burada bulunur. Ses telleri sadece nefes verirken titreşir, ağız ve dil yardımıyla konuşmayı sağlar. 4- SOLUK BORUSU VE BRONŞLAR: Üst üste sıralanmış kıkırdak halkalardan oluşmuştur. Bu halkalar, dıştan kas tabakası ile birbirine bağlanır. soluk borusunun yapısındaki  hücreler mukus denilen bir madde çıkarırlar. Mukus, hareketli siler(kıla benzer yapılar) üzerinde ince bir tabaka oluşturur. İnce mukus tabakası hem epitel yüzeyin nemli kalmasını sağlar, hem de sillerle beraber, solunumla havasıyla içeri giren toz ve mikropları tutar. Soluk borusu, havanın akciğere iletilmesini sağlar. Soluk borusu akciğere girmeden önce iki kola ayrılır. Bu kolların her birine bronş denir. Bronşların yapısında da kıkırdak bulunur. 5- AKCİĞERLER: Akciğerler, sağ ve sol olmak üzere iki bölümden oluşur. Sol tarafta, akciğerin hemen altında kalp bulunduğundan, sol akciğer daha küçüktür. Sol akciğer 2 lob, sağ akciğer 3 lobdan oluşur.. Bronşlar akciğere girdikten sonra çok sayıda kollara ayrılır. Bu kolların her birine bronşçuk adı verilir. Bronşçukların yapısı,. Bronşçukların ucunda hava keseleri (alveol)bulunur. Hava keselerinin yapısını oluşturan yarım küre şeklindeki keseciklere ise alveol denir. Alveollerin duvarı çok incedir,ve gaz geçişleri(oksijen ve karbondioksit) geçişi çok kolay sağlanır. Üzerlerinde bol miktarda atardamar ve toplardamar kılcalları bulunur. Kılcal damarlardaki kan ile alveollerdeki hava arasında gaz alış-verişi(oksijen ve karbondioksit) olur. SOLUNUM OLAYI  Alınan oksijen sırayla ağız veya  burun, yutak, soluk borusu, bronş ve bronşçuklardan geçerek alveollere kadar gelir. Alveollerin çevresini saran kılcal kan damarlarına geçerek vucudumuzda oksijen bekleyen milyarlarca hücreye kan yoluyla ulaşır  Oksijenler hüzrelerimizde besinleri yakar ve ortaya çıkan karbondioksit (zehirli gaz) sırayla oksijenin geldiği yolun tam tersi yönde ilerleyerek önce hücrelerden kılcal kan damarlarına  oradan alveollere damarlarda bulunan kan ile alveollerdeki hava arasında kolayca gaz alışverişi olur: Alveol duvarına gelen kirli kanda karbon dioksit fazla, oksijen Soluk Alıp Verme: Akciğerlere havanın girişi soluk alma, akciğerlerden havanın çıkışı soluk vermedir. Soluk alıp vermemiz göğüs boşluğunun daralıp, genişlemesiyle sağlanır. Göğüs boşluğunun daralıp genişlemesi ise, diyafram kası ile kaburgalar arasındaki kasların çalışmasıyla olur. Soluk alıp verme esnasında şu olaylar gerçekleşir: SOLUK ALMA 1- Diyafram kası kasılır ve düzleşir. (aşağıya doğru hareket) 2- Kaburgalar arası kaslarda diyafram kası ile birlikte kasılır 3- Göğüs boşluğu genişler.diyafram aşağıya doğru indiğinden akciğere yer açılır akciğerde genişler   4- Akciğer genişleyince iç basınç azaldığından dışarıdaki oksijen akciğerlere dolar SOLUK VERME Diyafram kası gevşer.Yukarıya doğru hareket eder  (kubbemsi bir hal alır) kaburgalar arası kaslar da gevşer Göğüs boşluğu daralır diyafram yukarıya doğru hareket etiği için akciğeri sıkştırarak akciğerin hacmi azalır ve içerisindeki karbondioksitin dışarı çıkmasına sebep olur SOLUNUM SİSTEMİNİN SAĞLIĞI Solunum sistemimizi olumsuz etkileyen etmenlerin başında hava kirliliği gelir. Havayı kirleten maddeler, nefes aldığımızda doğrudan solunum sistemimize girer. Sanayi tesislerinden havaya karışan karbon dioksit, karbon monoksit, kükürt dioksit gibi gazlar çok zararlıdır. Hava kirliliğine yol açan bazı zararlı maddeler (amyant gibi) akciğer kanseri dahil çeşitli rahatsızlıklara yol açar. Sigara akciğer kanserine yol açabilir. Sigaradaki katran, soluk borusu hücrelerindeki silerli tahrip eder. Bunun sonucu sümüksü madde bronş tüplerinde birikerek kuru öksürüğe sebep olur. Sümüksü maddedeki mikroplar, bronş tüplerinde kaldığından kronik bronşit oluşabilir. Ayrıca sigaradan dolayı, amfizem hastalığı oluşabilir. Amfizem hastalığında, gaz” değişimi için yüzey alanı azaldığından nefes darlığı çekilir. Solunum sistemi bazı doğal engellere sahip olmasına karşın, dış etkilere açık sistemlerden biridir. Birçok bakteri ve virüs, hava ile birlikte akciğerlerimize girebilir. Bu mikroplar solunum sistemimizde hastalıklara neden olabilirler. Başlıca solunum sistemi hastalıkları: Üst Solunum Yollarında: Nezle, grip Yutakta: Farenjit Gırtlakta: Larenjit Bronşlarda: Bronşit Akciğerlerde: Verem, zatürree, akciğer kanseri Solunum yollarımızda görülebilecek hastalıklardan korunmak için, iyi beslenmeli, salgınlarda kalabalık yerlerde bulunmamalı, güneşten ve temiz havadan faydalanmalı, soğuktan korunmalı, sigara ve alkolden uzak durmalıyız.